Bestuur van edelen
De ambachtsheren groeiden in de dertiende eeuw uit tot een macht van betekenis. Ze toonden hun status onder andere met kastelen. De voornaamste adellijke familie in Zeeland in de late middeleeuwen was het geslacht Van Borssele. Tholen en Goes hebben een speciale band met de echtgenote van Frank van Borssele, Jacoba van Beieren. Zij kreeg de beide steden toebedeeld om in haar bestaan te kunnen voorzien en verbleef tijdens haar huwelijk met de Zeeuwse edelman een tijdlang op het kasteel in Sint-Maartensdijk. In Goes gaat nog altijd het verhaal rond dat ze bij Slot Oostende een geheime gang heeft laten aanleggen. Bewijs voor die gang is nooit gevonden. Wel kun je in het opnieuw opgebouwde Slot Oostende dat inmiddels een restaurant is, genieten van menu’s met meerdere ‘gangen’.
In de late middeleeuwen focuste men zich in politiek en cultureel opzicht op Brussel, Mechelen en Antwerpen. Dat zie je nog terug in veel bouwwerken uit die tijd. De stadhuizen van Middelburg en Veere, kerken van Hulst, Tholen, Goes en Veere en de Sint Lievensmonstertoren van Zierikzee zijn in de stijl van de Brabantse gotiek opgetrokken.
Rol van het bestuur
Het kerkelijk en het wereldlijk bestuur zorgden ervoor dat alles reilde en zeilde in Zeeland. Ze waren verantwoordelijk voor allerlei zaken die het openbare leven reguleerden zoals onderwijs, zorg voor armen, ouderen en zieken, brandbestrijding, rechtspraak, maar ook de tijdsaanduiding op de torens (het stadhuis van Tholen heeft het oudste luidklokje van Nederland). Wil je iets meekrijgen van de geschiedenis van het onderwijs in Zeeland, bezoek dan het Schoolmuseum in Terneuzen of de Burghse Schoole in Burgh. Over bestuur en rechtspraak kom je meer te weten in bijvoorbeeld Museum Veere dat (deels) in het voormalige stadhuis van het stadje is gevestigd.
-
Plattegrond van het zuidelijk deel van de Abdijgebouwen te Middelburg, met een situatieplan van de Abdij 1106-1492 Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zelandia Illustrata, deel II, nr 492 Het eerste klooster in Zeeland
In de elfde eeuw kwam binnen de katholieke kerk de zogeheten gregoriaanse hervormingsbeweging op gang. Aanhangers daarvan vonden dat geestelijken zo eenvoudig mogelijk moesten leven. Ze moesten vasten, handenarbeid verrichten en zo weinig mogelijk praten. In 1123 stichtte een voorman van deze beweging een klooster op Walcheren. Dat ging binnen enkele jaren over naar de orde van de norbertijnen. Het gebouw bevond zich binnen de oude ringwalburg van Middelburg. De Middelburgse abdij was toen het enige klooster in Zeeland en een van de drie in het graafschap Holland en Zeeland. In de loop van de dertiende eeuw stichtten religieuze orden elders in Zeeland nieuwe kloosters. De middeleeuwse abdij is nu nog herkenbaar aan de zuidzijde van het Abdijplein: in de kerken, de abdijtoren (Lange Jan), de Kloostergang en het gedeelte links naast de doorgang naar de Kloostergang (Witte Toren), waar de abtswoning was. De Middelburgse abdij groeide in enkele eeuwen uit tot het centrum van de macht in Zeeland.Lees meer -
Hagenpreek in duingebied Zeeuws Archief, HTA Vlissingen, nr 464 Eerste hagenpreek in Nederland
Protestantse ‘ketters’ in de Nederlanden werden halverwege de zestiende eeuw onder de Spaanse koning hard aangepakt. Maar de hervormden schrokken daarvoor niet terug en traden zelfbewust in de openbaarheid. Ze hielden geheime kerkdiensten in de open lucht. De eerste hagenpreek in Nederland vond op 30 juni 1566 plaats in de duinen bij Dishoek.Lees meer -
Plaat Willem van Oranje 1533-1933 Museum De Meestoof, objectnr. THO2458 Willem van Oranje trouwt in de Campveerse Toren
Vader des Vaderlands Willem van Oranje had een nauwe band met Zeeland. Hij verbleef er regelmatig. Na de dood van zijn eerste vrouw wilde Willem van Oranje opnieuw trouwen. Hij had heel wat schulden en zo kwam hij uit bij Charlotte de Bourbon die tot de hoge Franse adel behoorde. Charlotte zelf had enige reputatieschade opgelopen. Zij kreeg door het huwelijk de kans op een eervol bestaan. Het huwelijksfeest van Willem van Oranje en Charlotte de Bourbon vond op 21 juni 1575 plaats in de Campveerse Toren in Veere. Dit is een van de oudste herbergen van het land – gevestigd in een toren die ooit onderdeel uitmaakte van de vestingwerken van de stad. Je kunt hier nog steeds overnachten en uit eten gaan.Bekijk object -
Kopergravure Jacob Cats / Dubordieu, P. en Natalis, M. Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zelandia Illustrata, deel IV, nr 515 Geboorte Jacob Cats
De staatsman en dichter Jacob Cats (1577-1660) was een geboren Zeeuw. Zowel zijn politieke als literaire loopbaan begonnen in Zeeland. Jacob Cats is nu vooral bekend vanwege zijn gedichten en spreuken, maar in zijn eigen tijd (de zestiende en zeventiende eeuw) zal hij ook aardig wat roem hebben vergaard in zijn rol als raadpensionaris van Holland (te vergelijken met een minister-president van nu). Jacob Cats klom op tot die functie ondanks dat hij in een relatief eenvoudige regentenfamilie in Brouwershaven werd geboren. Zijn vermoedelijk ouderlijk huis staat hier aan de Noorddijkstraat. Het is te herkennen aan een plaquette. Als tiener vertrok Cats al uit Zeeland om letteren en rechten te studeren. Zijn eerste baan kreeg hij in Den Haag waar hij werkte als advocaat.Lees meer -
Kopergravure van het Slot Oostende te Goes, 1743 Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zelandia Illustrata, deel II, nr 1445 Slot Oostende komt opnieuw tevoorschijn
Slot Oostende is het oudste gebouw van Goes en er doen spannende verhalen de ronde over dit kasteel. Hier zou Jacoba van Beieren hebben gewoond en men zegt dat er zelfs een geheime gang voor haar zou zijn. Na lang schuil te zijn gegaan achter een bioscoop en restaurant werd de historische plek vanaf 2011 blootgelegd. Slot Oostende is begonnen aan een nieuw bestaan als stadsbrouwerij, winkel en horecagelegenheid.Lees meer
Protestantse kerken
Nieuwe ideeën over religie wonnen in Zeeland vroeg terrein. Werk van Luther werd hier al snel verspreid. Kasteel Zandenburg bij Veere was een trefpunt van humanisten. De eerste hagenpreek vond plaats in de duinen bij Dishoek, in 1566. In dat jaar trok vanuit Middelburg ook de Beeldenstorm over Zeeland.
Na de Tachtigjarige Oorlog gingen de middeleeuwse kerkgebouwen over naar de gereformeerde kerk. Die had in de Republiek een bevoorrechte positie. Predikanten benadrukten de vrome levenswandel van gelovigen. Daardoor aangespoord schreef Jacob Cats zijn moralistische dichtwerken. Er ontstond een protestantse kerkcultuur waarin orgels een belangrijke rol speelden. Overigens werden andere religies in deze eeuwen gedoogd, zolang de gelovigen daarmee niet in de openbaarheid traden. Lutheranen mochten zelfs eigen kerken bouwen. Katholieken beleden hun geloof dan weer in schuilkerken.
Soeverein gewest
De Staten van Zeeland bestuurden eeuwenlang de provincie. Ze zetelden in de Middelburgse Abdij. De zes grootste steden hadden het hier voor het zeggen. In de besturen van deze steden maakten rijke families de dienst uit. Zij verwierven in veel gevallen door aankoop van ambachtsheerlijkheden ook de macht op het platteland. Het Provinciebestuur is nog altijd gevestigd in de Abdij. In de zomermaanden zijn er rondleidingen in het Abdijcomplex en je kunt altijd een kijkje in de Abdij nemen tijdens een bezoek aan het Zeeuws Museum dat er gevestigd is.
Met het Huis van Oranje hebben sommige steden tot op de dag van vandaag een speciale band. Zo zijn de Oranjes markies of markiezin van Veere en Vlissingen en heer of vrouwe van Sint-Maartensdijk en Scherpenisse. In de Oranjekamer in Sint-Maartensdijk kom je alles te weten over de geschiedenis van deze smalstad en hoe deze met die van de Oranjes is verbonden.
