Schapen op de schorren
Na de Neanderthalers kwam de moderne mens naar Zeeland. Zij waren eerst ook jagers en verzamelaars, maar maakten de overstap naar de landbouw. In het Land van Saeftinghe zijn daar oude sporen van gevonden. Ver voordat Zeeland ingepolderd achter de dijken lag, werd hier dus al volop geleefd. De eerste dammetjes en dijkjes stammen bijvoorbeeld al uit de Romeinse tijd. Bij Serooskerke op Walcheren ontdekten archeologen een terpje en een kleine dijk uit die periode. Vlaamse abdijen lieten ook ver vóór het jaar 1000 hun schapen al grazen op de Zeeuwse schorren. En als het hoogste water toch over de schorren spoelde, zochten herders en schapen hun toevlucht op de stelbergjes die ze hadden opgeworpen. Soms hadden die een drinkput en dan heetten ze hollestelle – dat is tegenwoordig nog altijd een Zeeuwse familienaam. Er zijn ook hollestelles mooi bewaard gebleven: de Bruinisser stelberg aan de westkant van Sint-Philipsland (net buitendijks op de Rumoirtschorren) en de hollestelle aan de Ruisweg tussen Wemeldinge en Kattendijke.
Polders
Vanaf de twaalfde eeuw nam het inpolderen een grote vlucht met de aanleg van grote ringdijken. Zo ontstonden flinke ‘oudlandpolders’ zoals de Yerseke Moer en Kapelse Moer aan de oost- en westkant van het Kanaal door Zuid-Beveland. Je ziet hier ook nog goed de sporen van moernering (veenafgraving voor zoutwinning). Dat geldt ook voor De Poel, het oudlandgebied tussen Goes en Nisse.
-
Oranjezon Stijn Luteijn / WildheartPhotography Indijking schorren ten westen van Vrouwenpolder
In de dertiende eeuw werden de schorren ten westen van Vrouwenpolder ingedijkt. Zo ontstonden onder andere de Gerstepolder en de Beekhoekspolder. Vanuit Domburg verwaaide het strandzand en vormde aldus de eerste duinen. Die groeiden uit tot een ongerept, woest duinlandschap: Oranjezon.Lees meer -
De elzenmeet ‘De zes Hagen’ aan de Kraaijensteinweg, Renesse Henk Dalebout Elzenmeten
Elzenmeten zijn perceeltjes van vaak niet groter dan één gemet (0,42 ha). Ze liggen vlakker dan de duinpolders vanwaar het water door de elzenmeet naar de lager gelegen polder stroomde. In zo’n perceeltje zijn parallelle greppels gegraven met aan weerszijden sprongsgewijs in het greppeltalud geplante elzen. Waarschijnlijk gaat de geschiedenis van de Schouwse elzenmeten terug tot in de veertiende eeuw. In een charter uitgevaardigd door graaf Willem V lezen we dat de graaf het Sint Jacobs Gilde uit Zierikzee het recht verleent om in de duinen van Schouwen een vuur te mogen steken ten behoeve van de scheepvaart. Het is aannemelijk dat dit ‘landteken’ in 1352 een groot vuur op één van de hoogste duintoppen in de latere Zeepeduinen was, gestookt met in de nabije omgeving opgebonden elzenmusters.Lees meer -
Uitsnede van met daarop Naeukeurige nieuwe landcaert des graefschaps Zeeland "'t eyland van s.philips" / Smallegange, ca. 1696 Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zelandia Illustrata, Deel I, nr 101 Sint-Philipsland herboren
Sint-Philipsland is het kleinste (schier)eiland in de provincie Zeeland. De bewoningsgeschiedenis gaat terug tot de vijftiende eeuw. Op initiatief van Anna van Bourgondië werden in 1487 dijken aangelegd in een schorrengebied tussen Brabant en Duiveland. Dit Sinte Philipslandt moest in 1532 worden opgegeven. Vanaf 1645 vond opnieuw bedijking plaats van de schorren. Sint-Philipsland werd herboren.Lees meer -
Os frontale van eerste Nederlandse Neanderthaler, 'Krijn' Otter/WikimediaCommons Ontdekking Neanderthaler 'Krijn'
De ontdekking van een Nederlandse Neanderthaler baarde in 2009 veel opzien. Een klein schedelfragment van deze mensachtige was al enkele jaren daarvóór gevonden, maar pas veel later als zodanig herkend. Het was afkomstig uit de bodem van de Noordzee, ruim 15 kilometer uit de Zeeuwse kust. Het was het eerste tastbare overblijfsel op Nederlands grondgebied van de voorloper van de moderne mens. Vanwege zijn ‛Zeeuwse’ afkomst noemden archeologen hem Krijn, want het bleek om een mannelijk individu te gaan.Lees meer -
De ronde vuurboet in het Verdronken Land van Saeftinghe Erfgoed Zeeland Ontdekking vuurbakens Saefthinge
In 2011 spoelde een raadselachtige bakstenen cirkel bloot op de slikken in het Verdronken Land van Saeftinghe. Erfgoed Zeeland heeft het ‘fenomeen’ vervolgens opgegraven en gedocumenteerd, voordat het definitief zou wegspoelen. De ronde structuur had een diameter van 3,5 meter en bevatte nog maar drie steenlagen. In het middengedeelte bevond zich een vloertje van bakstenen. Het formaat van de meestal halve bakstenen en enkele aardewerkscherven wezen op een datering in de veertiende eeuw. Naast de structuur was ook een ronde plak pek aangetroffen.Lees meer
Latere bedijkingen waren echte veroveringen op het water. De Zeeuwen damden complete stroomgeulen af en bedijkten grond die droog was komen te liggen. Deze polders waren vaak wat kleiner. En toen Zeeland bijna helemaal ingepolderd was? Toen kwamen er verwoestende vloeden of werd het land tijdens de strijd geïnundeerd (dat laatste vooral in Zeeuws-Vlaanderen). Daarom was men in de zestiende en zeventiende eeuw weer druk met herdijkingen. Zie je nu grote, bijzonder rechte en strakke polders, dan is de kans groot dat je naar een herdijkte polder uit die tijd kijkt. Er zijn ook heel wat plaatsen waar je het verschil tussen de oudere (kleinere) en grote modernere bedijkingen nu nog goed kunt zien. Vanaf de Grote Dijk, Noteboomdijk, Valdijk en Koedijk bij Heinkenszand en Nisse, tussen De Poel en de jongere, kleine polders van de Zak van Zuid-Beveland. Deze zijn later in de middeleeuwen bedijkt en hangen als een soort tros aan de zuidwestkant van de Brede Watering Bewesten Yerseke.
Band met het water
Zelfs na bijna een millennium van grootschalige dijkenbouw en inpolderingen bleef Zeeland een land van overkanten. Daaraan hebben de Deltawerken en de Westerscheldetunnel weinig veranderd. Zeeland hield altijd het oog op de zee gericht. Het is óók een land van kustlichten en vuurtorens, van langsvarende zeekastelen en wrakken op de bodem van zijn wateren, of zomaar middenin een polder. Een land van piepkleine, dromende tij- en jachthavens tot immense werken en hypermoderne activiteiten van het Zeeuws-Gentse samenwerkingsverband North Sea Port. De band met het water leeft nog steeds, al liggen de accenten wel iets anders dan vroeger. Zin om zelf overkanten te ervaren? Stap dan op de ferry van Vlissingen naar Breskens (of andersom) of maak in het zomerseizoen een oversteek met een van de vele pontjes die dan actief zijn.
